Περιοχή της Γύρας

Στη μεγάλη παραλία της Γύρας στα βορειοδυτικά της πόλης της Λευκάδας, ιδιαίτερα σημαντικό σημείο για την άμυνα του νησιού, αναφέρονται 4 χαμηλοί προμαχώνες τετράγωνης κάτοψης, που είχαν κατασκευαστεί στα μέσα του 18ου αιώνα σε τακτές αποστάσεις κατά μήκος της ακτής προς το Ιόνιο. Είχαν αμυντικό χαρακτήρα  καιη θέση τους  δεν είναι γνωστή.

Το 1807, όταν τα στρατεύματα του Αλή Πασά επιτέθηκαν στο νησί,  φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν καθώς  δεν πραγματοποιήθηκε προσπάθεια αποβίβασης σε αυτό το σημείο.

Μικρά όμως και μεγάλα πλοία με ελληνικά και γαλλικά πληρώματα, είχαν συγκεντρωθεί ανοιχτά τη Γύρας, προκειμένου να εμποδιστεί πιθανή επίθεση του Αλή Πασά, η οποία δεν έγινε ποτέ.

Το Μάρτιο του 1810 δόθηκε μάχη μεταξύ των δυνάμεων των Άγγλων, με την συμμετοχή και του Κολοκοτρώνη,και των Αυτοκρατορικών Γάλλων στην προσπάθεια των πρώτων να καταλάβουν το νησί, γεγονός που πραγματοποιήθηκε στις 16 Απριλίου 1810. Ελληνικό σώμα στην υπηρεσία των Άγγλων κυρίευσε 12 κανόνια στους ανεμόμυλους της Γύρας, όπου οι Γάλλοι προέβαλαν γενναία αντίσταση. Η επίθεση συνεχίστηκε από δυτικά μέχρι που η Γύρα έπεσε και οι Γάλλοι υποχώρησαν και κλείστηκαν στο κάστρο της Αγίας Μαύρας.

Στο δυτικό τμήμα της παραλίας  στέκουν ακόμα πέντε ανεμόμυλοι.Ο συνολικός αριθμός των μύλων που είχαν κατασκευαστεί δεν είναι γνωστός καθώς έχουμε μαρτυρίες για 7, 8 ή και 12 ανεμόμυλους.

Σύμφωνα με τον Διαρκή Κατάλογο των Κηρυγμένων Αρχαιολογικών Χώρων και Μνημείων της Ελλάδος του ΥΠΠΟ, όπου υπάρχει η απόφαση για την κήρυξη τους ως διατηρητέα μνημεία (ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ33/39132/694/10-8-1994 – ΦΕΚ 672/Β/7-9-1994), η κατασκευή τους ανάγεται στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (οι Τούρκοι κατέλαβαν το νησί από τους Φράγκους το 1479), χωρίς να αναφέρονται περισσότερες λεπτομέρειες.

Ωστόσο, σε άλλες πηγές αναφέρεται ότι η κατασκευή τους ξεκίνησε το 1760 επί βενετοκρατίας, ενώ αλλού αναφέρεται ότι υπήρχαν ήδη το 1684 όταν οι Βενετοί αποβίβασαν στα Δέματα, στον όρμο της περιοχής, 5000 πεζούς και ιππείς και μικρότερη δύναμη σε θέση ανάμεσα στους ανεμόμυλους της Γύρας για την κατάληψη της Λευκάδας από τους Οθωμανούς.

Οι ανεμόμυλοι άλεθαν δημητριακά που εισάγονταν κυρίως από την Ρωσία και τα ονόματά τους είχαν ρώσικες επιρροές. Έτσι έχουμε από νότο προς βορρά: τον μύλο του Ορλώφ ή του Κράλλη, των Κογγαίων ή Καλογεράδων (Χλεμπέτας), του Μπογδάνου (Μοσχοβίτης), του Στόγια (Κουτσανύχτης/Κ΄τανύχης), του Κοντάρη-Αιγειαλίδη (Γουρούνας), του Αρβανιτάκη (Κοψαντέρης).

Ο τελευταίος ανεμόμυλος σταμάτησε την λειτουργία του το 1954.

Το υλικό αντλήθηκε από:

• Λαμπρινού Μ., (Σεπτέμβριος 2008). Παράκτιος Έλεγχος και προστασία της Λευκάδας κατά το διάστημα 1800-1807, Αρχαιολογία και Τέχνες, 108, σσ. 82-87. Ανακτήθηκε από: https://www.archaiologia.gr/
• Κοντομίχης Π,. (1985). Τα Γεωργικά της Λευκάδας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
• Κοντομίχης Π., Αγρο­τι­κές βιο­τε­χνι­κές ερ­γα­σί­ες. Στο Επε­τη­ρίς. Τόμος ΣΤ. Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1984.
• Ροντογιάννης, Π.Γ. (2006). Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, τόμος Α.  Αθήνα: Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών