Οδός Σταύρακα Πανάδα

Δρομάκι στην παλιά πόλη της Λευκάδας

Ο Σταύρακας Αποστόλης Πανάδας πρωτοστάτησε στην εξέγερση των χωρικών του 1819. Ο Ροντογιάννης τον αναφέρει ως την ηρωικότερη μορφή που έδωσε το νησί μας στον Αγώνα του 1821.

Καταγόταν από την Καρυά. Ήταν γιος του Πάνου ή Παναγιώτη Σταύρακα και της Σταμούλας.

Ο πατέρας του (γιος του ποτέ Απόστολου), στις 19 Ιουνίου 1805 διορίστηκε από τη Διοίκηση Λευκάδας ανθυπολοχαγός της Εθνοφυλακής. Το όνομα Πανάδας πρέπει να βγήκε σαν παρανόμι από το κύριο όνομα του Πάνου και πέρασε μετά και στο γιο του.
Θεωρείται σίγουρο ότι πρόκειται για τον Παναγιώτη Σταύρακα που το 1802 υπογράφει ως “επίτροπος” του χωριού Καρυά το υπόμνημα που την 1 Μαρτίου 1802 υπέβαλλαν οι χωρικοί στη Διοίκηση της Λευκάδας. Αν ισχύει αυτό σημαίνει ότι ο Απόστολος προέρχεται από οικογένεια που πρωτοστατούσε σε πολιτικές κινήσεις της εποχής.

Στα 1815 ήδη ορφανός, αλλά ενήλικας αφού υπογράφει το προικοσύμφωνο της αδερφής του Ελένης για λογαριασμό των ανήλικων αδερφών του Δημήτρη και Υπαπαντής. Η αδερφή του παντρευόταν κάποιον Γεώργιο Κτενά, γιο του Παπά Βασίλη Κτενά. Με τα παραπάνω και με βάση τη συνήθεια της εποχής να παντρεύονται οι άνθρωποι νωρίς, πιθανολογείται η γέννηση του την τελευταία 6ετία του 18ου αιώνα και άρα το 1819 ήταν γύρω στα 25.

Πρωτοστάτησε με τους Θωμά Χαλικιά, Νίκο Σταύρακα Βελέντζα, Φίλιππο Ζακυνθινό και Ιωάννη Μελά, στην εξέγερση των χωρικών της Λευκάδας το 1819, σύμφωνα και με το δίστιχο:

“Ο Θωμάς με τον Πανάδα, εσηκώσαν τη Λευκάδα”

Ο λόγιος Ιωάννης Σταματέλος διασώζει το εξής λαϊκό “άσμα”:

“Τρία πουλάκια κάθονται στη ράχη του διοχάρη.
Το ένα είναι ο Χαλικιάς, και τα΄ άλλο ο Πανάδας,
Το τρίτο το καλλίτερο ο Νικολός Βελέντζας.
Παραπονιώνται κι έλεγαν – Βάστα χωριό και χώρα-
– Τι να βαστάξω, βρε παιδιά κι άχαρα παλληκάρια;
Δεν είναι ένας, δεν είν΄ δυό, είναι μεγάλο ασκέρι –
Τρεις μέρες κάνουν πόλεμο, δεν έχουν άλλα βόλια,
Διακόσιους εσκοτώσανε κι εκάψανε τα σπίτια”

Επικηρύχτηκε, μαζί με τους παραπάνω, αλλά και άλλους, μετά την καταστολή της στάσης, από τους Άγγλους (Προκήρυξη του Αρμοστή Άνταμ στις 20-10-1819) με το ποσό των 1000 “ταλλήρων” με την απειλή ότι αν δεν παρουσιαστούν εντός 48 ωρών, θα καταδικαστούν σε θάνατο και θα κατεδαφιστούν τα σπίτια τους.

Έτσι κατέφυγε στην Στερεά και από κει στη Μολδαβία και κατατάχτηκε στα εκεί σώματα “Αρβανιτών “, παίρνοντας μέρος σε μάχες στην περιοχή και σε αυτή στο Δραγατσάνι στις 7 Ιουνίου. Πιθανόν να τον ακολούθησαν και άλλοι Λευκαδίτες καταδιωγμένοι.

Με την κήρυξη της Επανάστασης, αγωνίστηκε γενναία, πιθανόν υπό τον Αθανάσιο Καρπενησιώτη, μια από τις ηρωικότερες μορφές της Επανάστασης. Σκοτώθηκε, (αποκεφαλίστηκε) πολεμώντας γενναία, στις 17 Ιουνίου 1821 στο Σκουλένι, ως αρχηγός 100-150 αντρών Κρητών(*) και Ηπειρωτών. Το κεφάλι του το πήγαν στον Κεχαγιάμπεη, μετέπειτα πασά της Βραΐλας, ο οποίος του επιτέθηκε πρώτος και πλήρωνε αμοιβή για τα κεφάλια των αγωνιστών.

Αναφερόταν ως Αποστολάκης Αγιομαυρίτης ή Λευκάδιος Απόστολος.

Το γενναίο τέλος του υπογραμμίζεται στα απομνημονεύματα του έμπορου Φιλικού, Αθανάσιου Ξόδιλου από τη Βυτίνα και σε αναφορά του Ιακωβάκη Ρίζου.

“Τέσσαρες άνδρες ο Αθανάσιος (Καρπενησιώτης), ο Ιωάννης Κοντογιάννης, ο Λευκάδιος Απόστολος και ο Ηπειρώτης Κόντος, δις εξορμήσαντες ιππείς κατά των ιππέων, εμβήκαν ανάμεσό των και καθώς οι δελφίνες διώκοντες αγέλας σκόμβρων διασχίζουσι την πυκνότητά των και άμα τους βλέπομεν να πηδώσιν εις την επιφάνειαν της θαλάσσης, και άμα καταδυομένους να γίνωνται αφανείς από τα ομμάτιά μας, ωσαύτως και οι τέσσαρες εκείνοι διασχίζοντες τα στίφη των Τούρκων απεκρύπτοντο δια το πλήθος εκείνων από τας όψεις των θεατών, ετινάσσοντο έπειτα έξω με τας ρομφαίας των σταλαζούσας αίμα.”

* Ο Ρίζος στην περιγραφή του αναφέρει … ” … Απόστολος ο Λευκάδιος (..) και άλλοι πενήντα τον αριθμόν, μεταξύ των οποίων ΄΄ησαν και άνδρες Σφακιώται …” και ο Ροντογιάννης σημειώνει σε αυτό ότι είναι πιθανόν η αναφορά αυτή να αναφέρεται σε Λευκαδίτες Σφακισάνους και από άλλα χωριά. Θα θεωρείτο και παράξενο, υποστηρίζει ο Ροντογιάννης να ηγείται ομάδας Κρητών .

Το υλικό αντλήθηκε από:

• Ροντογιάννης, Π.Γ. (2006). Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, τόμος Β.  Αθήνα: Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών.
• Χιώτης, Π. (1874). Ιστορία του Ιονίου Κράτους από συστάσεως αυτού μέχρι Ενώσεως 1815-1864, τόμος Α. Ζάκυνθος
• Μαχαιράς, Κ. (1940). “Λευκάς και Λευκάδιοι επί της Αγγλικής Προστασίας (1810-1864), Κέρκυρα
• Κοντομίχης, Π. (1985). Δημοτικά Τραγούδια της Λευκάδας. Αθήνα: Γρηγόρης
• Γεωργάκης, Θ. (2020). Το Ρεμπελιό των Χωρικών Αγία Μαύρα στα 181. Αθήνα: Όστρια