Μνημείο Μαγεμένου

Τοποθεσία  στη Νικιάνα, όπου την 1η Ιουλίου του 1807 πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση των αρματολών με τον Ιωάννη Καποδίστρια, υπό τη σκιά της επίθεσης του Αλή πασά στο νησί της Λευκάδας. Η συγκέντρωση αυτή θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός καθώς ουσιαστικά θέτει τα πρώτα θεμέλια για τον ξεσηκωμό ενάντια στον οθωμανικό ζυγό.

Από το 1798 μέχρι και την χρονιά που αναφερόμαστε (1807), στα Επτάνησα κυριαρχούν οι Γάλλοι του Ναπολέοντα και οι Ρωσότουρκοι με το κλίμα του φόβου ότι θα  παραχωρηθούν στους Οθωμανούς να είναι έντονο. Για τη Λευκάδα η ανησυχία αυτή ήταν μεγαλύτερη και λόγω της γειτνίασης με την τουρκοκρατούμενη Στερεά, αλλά και λόγω του Αλή Πασά που πάντα είχε στραμμένο το βλέμμα του στο νησί.  Επτανήσιοι και Ρώσοι διαπραγματεύονται με την Πύλη για την τύχη των νησιών.

Στις 21 Μαρτίου του 1800 υπογράφεται τελικά στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανική Αυτοκρατορίας, συνθήκη, σύμφωνα με την οποία τα νησιά του Ιονίου, κατοικημένα και ακατοίκητα θα αποτελούσαν μια μικρή μεν, αλλά την πρώτη, μετά από αιώνες, στον Ελλαδικό χώρο, αυτόνομη και ανεξάρτητη Πολιτεία (με υποτέλεια ωστόσο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και φόρο 25000 γρόσια ανά τριετία).  Η “Πολιτεία των Επτά Ηνωμένων Νήσων” ή  “Επτάνησος Πολιτεία” θα είχε τη δική της σημαία, στρατό και διπλωματική αντιπροσωπεία. Τα φρούρια των νησιών περιέχονται στην κυβέρνηση της νέας Πολιτείας αλλά μέχρι το τέλος του πολέμου που κυμαίνονταν με το Ναπολέοντα και λόγω της αδυναμίας δημιουργίας επαρκούς στρατιωτικής δύναμης, τη φρούρηση των νησιών αναλάμβανε ο Ρωσοτουρκικός στόλος.

Στα 1806 ο Αλή Πασάς, εκμεταλλευόμενος τις διαφωνίες Ρώσων και Οθωμανών και την κήρυξη πολέμου μεταξύ τους, αποφασίζει να προχωρήσει σε επίθεση κατά της Λευκάδας.  Η αφορμή του ήταν η άρνηση (ή αδυναμία) των αρχών του νησιού να του παραδώσουν, όπως απαίτησε, κλέφτες και αρματολούς, που έτσι κι αλλιώς κατέφευγαν στη Λευκάδα και σε όλα τα Ιόνια νησιά εδώ και αρκετά χρόνια. Για το λόγο αυτό διαμόρφωσε σε κάστρο το παλιό Τεκέ ένα μόλις χιλιόμετρο από το κάστρο της Αγίας Μαύρας κι έχτισε το κάστρο του Αγίου Γεωργίου στην Πλαγιά, δυσκολεύοντας παράλληλα την επικοινωνία του νησιού με την απέναντι ακτή και την τροφοδοσία του.

Η κυβέρνηση στην Κέρκυρα ενημερώνεται διαρκώς για τις πολεμικές προετοιμασίες του Αλή, έστειλαν αρχικά στη Λευκάδα τον Λευκάδιο υπουργό Ευτύχιο Ζαμπέλη, τον στρατηγό Παπαδόπουλο και στη συνέχεια τον Ρώσο στρατηγό Στάτερ  για να φροντίσουν για την άμυνα του νησιού και ενίσχυσαν τη φρουρά του.  Έτσι επισκευάστηκαν και ενισχύθηκαν τα οχυρά Φόρτι και Φορτίνο (μετονομάστηκαν σε Αλέξανδρο και Κωνσταντίνο, προς τιμή του Τσάρου και του διαδόχου του), ενώ ξεκίνησε και η κατασκευή μιας μεγάλης τάφρου (χαντάκι) που θα προστάτευε την πόλη της Λευκάδας από ενδεχόμενη επίθεση από τα δυτικά. Επικρατούσε ωστόσο μεγάλη ανησυχία ακόμα κι έτσι η Κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει τον Ιωάννη Καποδίστρια σαν έκτακτο επίτροπο στη Λευκάδα που έφτασε στο νησί στις 27 Μαΐου του 1807, μαζί με τον Γάλλο μηχανικό Μισσώ και τον Μητροπολίτη Άρτας Ιγνάτιο (αν και πηγές αναφέρουν πως ο Ιγνάτιος ήταν ήδη στο νησί από τα μέσα Απριλίου).

Αφού μελέτησαν τα μέχρι τότε αμυντικά έργα, ενίσχυσαν περαιτέρω το νησί και στη συνέχεια κάλεσε τους οπλαρχηγούς της Ηπείρου και της Ρούμελης να σπεύσουν  στο νησί σε βοήθεια.

Οι πρώτοι που έφτασαν ήταν ο Καραϊσκάκης και ο Βαρνακιώτης που βρίσκονταν στον Κάλαμο, που δέχτηκαν θερμή υποδοχή και δεξιώθηκαν από τον Καποδίστρια στο σπίτι του Χαλικιόπουλου, με μεγάλο γλέντι. Εκεί λένε, μετά την προτροπή του Καποδίστρια να πιουν για την Ελλάδα, ξεσπάθωσαν και έδωσαν και τον πρώτο όρκο  να πολεμήσουν και να πεθάνουν για την πίστη και την πατρίδα τους.

Η επίσημη συνάντηση με τους οπλαρχηγούς ορίστηκε στη θέση Μαγεμένου στη Νικιάνα. Σύντομα άρχισαν να έρχονται και άλλοι αρματολοί. Ο  Κατσαντώνης και ο Κίτσος Μπότσαρης μάλιστα έκαναν μάχη 8 ημερών για να περάσουν από τα στρατεύματα του Αλή στην απέναντι ακτή και να φτάσουν στη θέση Κεφάλι στην Πλαγιά κι από κει με πλοία να φτάσουν στη Νικιάνα.

Στη συγκέντρωση, εκτός από τους παραπάνω, βρέθηκαν οι: Φώτος Τζαβέλας, Χρήστος ή Χρηστάκης Καλόγερος, Δράκος και Γιώργος Γρίβας, ο Περραιβός, Νότης Μπότσαρης, Νάστος και Τζίμας Ζέρβας, Κώστας Δεσπότης, Κώστας Χορμόβας, Δαγκλής, Καλόγερος, Κώστας και Γιώργος Στράτος, Κωνσταντίνος Πουλής, Μήτσος και Γιώργος Κοντογιάννης, Γιάννης Μπουκουβάλας,  Γιάννης Κωλοβελόνης, Αποστόλης Λεβεντάκης, Γιάννης Κουρούπης, Χρίστος Θωμάς, Γιαννης Γκούτσης, Κόγκας, Κατσιμπέλης, Νάστος και Διαμαντης Τζίμας, Παντούλας, Τζόνιος, , ενώ κατά άλλους αναφέρονται επίσης οι Φαρμάκης, Αναγνωσταράς, Τζαβέλας, Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και πολλοί άλλοι.

Στήθηκε μεγάλο γλέντι  κάτω από τον ίσκιο μιας μεγάλης καρυδιά, όπου πάνω στον ενθουσιασμό ο Καποδίστριας τους είπε πως σε καιρό, όχι πολύ μακρινό, η πατρίδα θα τους καλέσει για σκοπό πολύ σπουδαιότερο από κείνον που είχαν έρθει τώρα εκεί. Κι εκείνοι στον ενθουσιασμό τους ορκίστηκαν να πολεμήσουν και να πεθάνουν για την πατρίδα τους.

Στο νησί πλέον βρισκόταν ένας υπολογίσιμος στρατός γεγονός που απέτρεψε τον Αλή Πασά να πραγματοποιήσει την επίθεσή του. Προβλέποντας σύντομα ειρήνη ανάμεσα στους Ρώσους , τους Γάλλους και τους Οθωμανός, έκανε κάποιες διπλωματικές προσπάθειες να του παραχωρηθεί  το νησί, που όμως απέτυχαν. Με τη συνθήκη του Τιλσίτ στα τέλη Ιουλίου, έλαβε τέλος η Επτανησιακή Πολιτεία και τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στους Αυτοκρατορικούς Γάλλους.

Ωστόσο με τη συνάντηση στου Μαγεμένου, οι πρώτοι σπόροι για την απελευθέρωση του γένους είχαν ριχτεί.

Το υλικό αντλήθηκε από:

• Ροντογιάννης, Π.Γ. (2006). Ιστορία της Νήσου Λευκάδος, τόμος Β.  Αθήνα: Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών.
• Κουνιάκης Δ., Ο Καποδίστριας και η συγκέντρωση των αρματολών στου Μεγεμένου – στη Λευκάδα – τον Ιούλιο του 1807. Στο Επε­τη­ρίς Τόμος Α. ΄Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών, Αθήνα 1984.σσ.20-34