Ιερά Μονή Παναγίας της Φανερωμένης

Η ιστορία της Μονής ξεκινά το 65 μΧ , όπου η τοποθεσία, από τόπος λατρείας της Αρτέμιδος, μετατράπηκε από “θαύμα” στον πρώτο «ευκτήριο οίκο».

Αργότερα το 325 μΧ. μόνασαν εκεί δύο από τους πέντε Πατέρες που συνόδευαν τον τότε επίσκοπο του νησιού, Αγάθαρχο στην επιστροφή του από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας.

Ο πρώτος ναός λένε ιδρύθηκε το 1634 από τον ιερέα Φίλιππο Σταματέλο από τους Τσουκαλάδες που τοποθέτησε σε αυτόν μια εικόνα με τη Παναγιά Βρεφοκρατούσα και τους Αρχαγγέλους δεξιά και αριστερά της που είχε βρει στην περιοχή πριν από καιρό. Ο ιερέας μόνασε εδώ μέχρι το θάνατο του το 1644 και σύμφωνα με διαθήκη του τον διαδέχτηκε ο ιερομόναχος Παρθένιος Πολίτης που έμεινε ως ηγούμενος για εξήντα χρόνια. Ωστόσο αυτές οι πληροφορίες δεν είναι εξακριβωμένες. Αυτός όρισε ως κληρονόμο του τον ιερομόναχο Ιάκωβο Μαρίνο και αυτός με τη σειρά του στους ιερομόναχους Άνθιμο Γατόρζο, Φίλιππο Σταματέλο και Θεόφιλο Ζαμπέλη. Ακολούθησαν σαν κληρονόμοι μια σειρά από άλλους ιερομόναχους, ανάμεσα τους τον Μελέτιο Σέρβο που εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Λευκάδας το 1737.

Το 1760 έπαψε το κτητορικό καθεστώς της μονής και μετατράπηκε σε κοινόβιο (δημοσίου δικαίου).

Σε σημείωμα Αθηναϊκού Κώδικος αναφέρεται ότι η Φανερωμένη έγινε μετόχι της Παναγιάς της Κορωνησίας το 1670.

Η μονή κάηκε το 1762 όπoυ κάηκε και η εικόνα του Φίλιππου Σταματέλου, το 1782 και ξανά το 1886, και στη συνέχεια στην ανοικοδόμηση πήρε τις σημερινές της διαστάσεις.

Ονομάστηκε «Φανερωμένη» επειδή η πρώτη εικόνα της Παναγίας (που καταστράφηκε από πυρκαγιά), αποκαλύφθηκε πάνω σε σανίδι με θαυμαστό τρόπο, στον αγιογράφο Κάλλιστο οποίος της πρόσθεσε μόνο τα χρώματα. Η νέα εικόνα που φιλοξενείται στη μονή είναι έργο του Βενιαμίμ Κοντράκη του 1887 και το τέμπλο της, του Ευσταθίου Προσαλέντη.

Μετά από πολλές καταστροφές που υπέστη ανά τους αιώνες, τη σημερινή μορφή του το μοναστήρι την πήρε επί Βενετοκρατίας (1684-1797).

Υπήρξε μια πλούσια μονή με μετόχια (Παναγιά των Κήπων, Ανάληψη Φρυνίου κ. α) και κτηματική περιουσία. Το 1925 με την απαλλοτρίωση των περιουσιών των μονών της δόθηκαν οι μονές που δεν λειτουργούσαν πια και τα μετόχια τους.

Αποτέλεσε κι αποτελεί σημαντικό κέντρο θρησκευτικής, πολιτιστικής και κοινωνικής ζωής και οι απανταχού Λευκαδίτες δεν παραλείπουν μια επίσκεψη σε αυτό όταν βρίσκονται στο νησί.

Ο Βαλαωρίτης και άλλοι αφιέρωσαν στην Φανερωμένη ποιήματα και έργα τους.

Στους χώρους του λειτουργούν Εκκλησιαστικό Μουσείο, πλούσιο σε κειμήλια από την Ι. Μονή και άλλους ναούς του νησιού, καθώς και Ναυτικό Μουσείο, με ομοιώματα πλοίων, κατασκευής – δωρεάς του κ. Νικολάου Θάνου (Μορίνα).

Στο μοναστήρι της Φανερωμένης όπως και σε εξωκλήσια γύρω από την  πόλης της Λευκάδας, έκαναν τις συναντήσεις τους Φιλικοί κι οπλαρχηγοί, πριν τον όρκο τους στο εξωκλήσι της Παναγιάς Βλαχέρνας για την Επανάσταση, στις 30 Ιανουαρίου 1821.

Το υλικό αντλήθηκε από:

• Μαχαιράς Κ. (1957). Ναοί και Μοναί Λευκάδος. Αθήναι.
• Ι.Μ.Λ.Ι. http://www.imli.gr/